تشخیص منبع خطر با حسگرهای آتش‌نشانی

روزنامه همشهری – محمد سرابی: این کار با دو روش تجزیه شیمیایی گازها یا طیف‌سنجی شعله‌ها انجام می‌گیرد. تجهیزات شناسایی مواد شیمیایی که قبلا سنگین و گرانقیمت بودند اکنون در اندازه‌های کوچکتر ساخته می‌شوند و می‌توان گروه‌های مختلف آتش‌نشان را به آن مجهز کرد.

آمریکا

شناسایی مواد شیمیایی خطرناک با پهپاد

خارج شدن قطار از ریل در ایالت اوهایو آمریکا یکی از بزرگترین حوادث شیمیایی در یک سال گذشته بود. گرم شدن بیش از حد برخی چرخ‌های و قطعات واگن‌ها باعث شد که قطار باری بزرگی شامل تانکرهای مواد شیمیایی مایع از ریل خارج شود. این اتفاق در منطقه‌ کم جمعیتی به نام «فلسطین شرقی» رخ داد. قطار آنقدر سنگین بود که چند لوکوموتیو آن را می‌کشیدند. وقتی حرارت محور واگن‌ها از حدود ۱۰۰ درجه گذشت حسگرهای قطار به لوکوموتیوران پیام هشدار فرستادند و او هم ترمز قطار را کشید اما واگن‌های میانی قطار کنده شده و از ریل بیرون افتادند. تعدادی از آن‌ها آتش گرفتند و شعله‌ها در حال سرایت به بقیه بودند. اهالی ابتدا تصور می‌کردند قطار مواد بی‌ضرری مانند عصاره مالت را حمل می‌کند اما باز هم به تانکرها نزدیک نشدند. آتش‌نشان‌های داوطلب واگن‌های سالم را جدا و از منطقه دور کردند.

بخار آلاینده

شیرهای اطمینان روی بعضی از تانکرها به دلیل حرارت زیاد دائم باز و بسته می‌شدند و مقداری از گاز را خارج می‌کردند. مدتی طول کشید تا دستگاه‌های تشخیص مواد اشتعال‌زا و خطرناک به محل رسیدند. پهپادهایی که مجهز به دستگاه‌های تشخیص مواد خطرناک gas analyzer بودند از روی بخار تخلیه شده، متوجه نوع مواد شیمیایی شدند. بخارهای شناسایی شده آنقدر خطرناک بود که مسئولان محلی خانه‌های اطراف را تخلیه کردند. محموله اصلی شامل مایع وینیل کلراید بود که هم قابل احتراق و هم سرطان زا است و برای تولید مواد پلاستیکی استفاده می‌شود. مواد دیگر اتیلن گلیکول بود که در ساخت ضد یخ به کار می‌رود و اکریلات که به عنوان مواد پایه در چسب ها و رنگ دارد. حسگرهای حرارتی پهپادها هم نشان می‌داد که برخی تانکرها به شدت داغ شده و خطر انفجار زنجیره‌ای وجود داشت. سرانجام آتش‌نشان‌ها و مدیران شهری تصمیم گرفتند که تانکرهای داغ را سوراخ کنند و مواد پلاستیکی درون آن را به صورت کنترل شده بسوزانند. حادثه فلسطین شرقی کشته نداشت اما رودخانه‌ها و منابع آبی محیط اطراف ریل راه‌آهن با مواد شیمیایی آلوده شد.

بیشتر بخوانید: بافت فرسوده جایی برای آتش‌نشان‌ها ندارد | خیابان‌های آسیب پذیر در ویتنام، هند و برزیل

انگلیس

شناسایی منبع آتش با حسگرهای دستی

یکی از منابع آتش‌سوزی در یک سال اخیر که به کمک حسگرهای آتش‌نشانی انگلیس شناسایی شد، باتری‌های لیتیومی هستند. این باتری‌ها اگر بیش از حد گرم شوند قابل اشتعال هستند. در هنگام شارژ سریع باتری‌ها دمای آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و اگر باتری به صورت استاندارد ساخته نشده باشد بدنه آن ترک می‌خورد. این باتری‌ها نباید در میان زباله‌های عادی دور انداخته شوند زیرا در سایت‌های رفع زباله هم آتش‌سوزی ایجاد می‌کنند. ماده الکترولیت موجود در این باتری‌ها در صورت نشت به بیرون، در معرض هوا آماده اشتعال خواهد بود. ماموران آتش‌نشانی در هنگام برخورد با این حوادث که منشا آن‌ها معلوم نیست از حسگرهای مواد شیمیایی استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها که با نام طیف‌سنج فروسرخ FTIR شناخته می‌شود قادر است از روی شعله‌های هر ماده، ترکیب شیمیایی آن را شناسایی کند. نمونه‌های دستی و قابل حمل آن برای آتش‌نشان‌ها ساخته شده است.

آتش‌سوزی هر روزه

آتش‌نشانی دو ایالت ویکتوریا و کوئینزلند استرالیا اعلام کرده است که انفجار و آتش‌سوزی باتری‌های لیتیومی هر روز در پیام‌ها ثبت می‌شود. در طول یک سال بیش از ۲۷۰ مورد آتش‌سوزی مربوط به باتری‌های لیتیومی در استرالیا ثبت شده است. در انگلیس این آمار بیشتر است و به سه آتش‌سوزی در روز هم می‌رسد. آتش نشانی لندن با ۳۷۸ مورد بیشترین تعداد آتش سوزی باتری لیتیومی را در سال ۲۰۲۳ ثبت کرد. اداره آتش‌نشانی بخش همشایر انگلیس هم اعلام کرده است که در سال ۲۰۱۹ تنها یک مورد حریق ناشی از این باتری‌ها گزارش شده بود در حالی که در سال ۲۰۲۳ تعداد آن‌ها از ۳۰ مورد هم بیشتر شد. در انگلیس آتش‌گرفتن باتری‌های اسکوترها، دوچرخه‌های برقی و بعضی وسایل ورزش و بازی دیگر باعث سوختن خانه‌ها شده است در حالی که بدون استفاده از حسگرهای شیمایی، به نظر می‌آمد شعله‌ها ناشی از موادی مانند بنزین باشد.

بیشتر بخوانید: داوطلبان واکنش اضطراری شهری