بن بست فشار حداکثری
به گزارش همشهری آنلاین؛ دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بامداد چهارشنبه و تنها ساعتی پیش از دیدار با نتانیاهو، نخست وزیر رژِیم صهیونیستی در واشنگتن، با امضای یک بخش‌نامه دستور لازم را به نهادهای دولت برای اعمال شدیدتر سیاست فشار حداکثری علیه ایران صادر کرد.
هر چند این دستور، حاوی تحریم تازه ای نیست و صرفا قرار است نماد اراده دولت آمریکا برای وارد کردن حداکثر فشار به ایران در جهت کاهش فروش نفت و مجموع درآمد ایران باشد، لیکن برآیند حاصل از فشار حداکثری در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، نشان از بی‌نتیجه‌ماندن این سیاست داشت؛ به نحوی که بسیاری از سران دولت آمریکا بعدها اذعان کردند که فشار حداکثری یک سیاست شکست خورده بوده است.
ترامپ همزمان با امضای این یادداشت اجرایی، بار دیگر ادعاهای قبلی خود مبنی بر عزم جزمش برای جلوگیری از دست یافتن ایران به سلاح هسته ای را تکرار کرد و مدعی شد که آمریکا این حق را دارد که فروش نفت ایران به سایر کشورها را متوقف کند.
مواضع نامعقول ترامپ البته با واکنش مقامات ایران مواجه شد. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت اعلام کرد که عضویت در نهاد «ان پی تی» و فتوای رهبر انقلاب مبنی بر حرمت تولید و استفاده از سلاح هسته ای، ایران را از داشتن این نوع تسلیحات پرهیز داده است.
عراقچی در عین حال، فشار حداکثری را «یک تجربه شکست‌خورده» توصیف کرد که و امتحان مجدداً آن، بار دیگر به شکست منجر خواهد شد. همزمان، محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور نیز با تاکید بر اینکه ایران اهل جنگ نیست اما اهل دفاع از خودش است، بر حق استفاده صلح آمیز از فناوری هسته ای توسط همه کشورها صحه گذاشت.
در کنار مواضع مقامات کشورمان به لُغزگویی اخیر ترامپ، چنانچه در ابتدای نوشتار نیز ذکر شد، بسیاری از مقامات آمریکایی، پیشتر به شکست سیاست فشار حداکثری اشاره کرده بودند. برای نمونه، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در دولت بایدن، بهمن ۱۴۰۰ گفت که دولت اول ترامپ، برای بایدن مجموعه‌ای از گزینه‌های وحشتناک را باقی گذاشته است و در عین حال افزود که کارزار فشار حداکثری، یک شکست فاحش بود و خلاف هر آن چه که وعده بود، محقق شد.
قریب یک سال قبل از اعتراف پرایس، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، با بی نتیجه خواندن رویکرد موسوم به فشار حداکثری در دولت ترامپ، تصریح کرد که این رویکرد موجب بدتر شدن مسائل شد چراکه به اذعان او، «ایران را به تهیه مواد لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر کرد».
تاکید بر نتیجه معکوس سیاست فشار حداکثری توسط بلینکن، بعدها توسط رابرت مالی، نماینده اسبق ویژه آمریکا در امور ایران نیز تکرار شد. مالی، خرداد ۱۴۰۱ در جلسه استماعی سنای آمریکا درباره مذاکرات هسته‌ای ایران، صراحتا اعلام کرد که «سیاست فشار حداکثری ترامپ منجر به محدودیت‌های طولانی و قوی بر برنامه هسته‌ای ایران نشد».
با توجه به اعتراف مقامات سابق آمریکا درباره شکست سیاست فشار حداکثری، در شرایط فعلی، این انتظار به صورت مضاعف وجود دارد که تهدید ترامپ به تندکردن شیب تقابل دولت آمریکا با ایران، بار دیگر به دیوار هزیمت برخورد کند.
ایران در طول ۴ سال گذشته موفق شد ارتباطاتش با کشورهای نوظهور شرقی به خصوص چین و روسیه را تعمیق کند و شرکایش را از حالت تاکتیکی به وضعیت راهبردی، متبدل سازد. امضای توافق راهبردی ایران با روسیه و پیشتر با چین، یا عضویت کشورمان در سازمان های بینادولتی نظیر بریکس و شانگهای، نشانه هایی از سیاست خارجی متکی بر بهره مندی حداکثری از ظرفیت های کشورهای بلوک شرقی/جنوبی هستند که در دولت شهید رئیسی، به طور ویژه در دستور کار قرار گرفت و هم اکنون در دولت چهاردهم نیز در حال دنبال شدن است.
با توجه به تحکیم مناسبات کشورهایی نظیر ایران، چین و روسیه در اثنای جنگ در اوکراین و بعدتر در غزه و لبنان و یمن، حصول اهداف سیاست فشار حداکثری، از جمله در تنگناقراردادن ایران برای تمکین به خواست غرب، بعید به نظر میرسد. ترامپ باید از تجارب گذشته درس بگیرد.
