۱۱ سال ناکامی در طرح ترویج زایمان طبیعی

خبرگزاری مهر – گروه سلامت: با توجه به اهمیت سلامت مادران و نوزادان و ضرورت ارتقای شاخص‌های مربوط به کاهش آمار سزارین در کشور، طرح ترویج زایمان طبیعی در سال ۱۳۹۲ به تصویب رسیده و از سال ۱۳۹۳ در کل کشور به اجرا درآمده است. همچنین با هدف استمرار و اجرای بهینه این طرح دستورالعمل این برنامه در سال ۱۳۹۷ به تمامی بیمارسان‌ها ابلاغ شده است؛ اما تا به امروز این طرح موفقیت‌آمیز عمل نکرده و روز به روز آمار سزارین بیشتر شده است.

در همین راستا خبرنگار مهر با مریم عشوری مقدم متخصص زنان و زایمان گفتگویی داشته است.

خانم دکتر نظر شما در مورد طرح ترویج زایمان طبیعی چیست؟

ابتدایی‌ترین حسن زایمان طبیعی عوارض بسیار کم این نوع زایمان است، اما از طرفی سزارین روشی به شمار می‌رود که برای نجات جان مادر و جنین طراحی شده است. در جهان برای به دست آوردن آمار سزارین یک میانگین معرفی شده است که نشان می‌دهد سالیانه چند مورد زایمان سزارین وجود داشته، این میانگین در ایران رعایت نشده و آمار سزارین به دلایل مختلفی در حال افزایش است.

چه دلایلی باعث افزایش زایمان غیر طبیعی در مادران می‌شود؟

در زایمان طبیعی مواردی چون بحث‌های فرهنگی و باورهای خانوادگی، صحبت اطرافیان و ترس از زایمان طبیعی از جمله عواملی است که در عدم انجام زایمان طبیعی مادر تأثیر گذار است. گاهی افراد از درد زایمان ترس دارند، همچنین به طور کلی خانم‌ها بدانند که مبحث زایمان یک پروسه همراه با درد است اما امروزه با تکنیک‌ها و روش‌های کاهشی درد، زایمان‌ها مثل قدیم نخواهد بود. زمانی که زایمان طبیعی انجام می‌شود تغییراتی در لگن فرد ایجاد شده که خیلی از افراد از این تغییرات ترسیده و فکر می‌کنند در آینده دچار مشکل خواهند شد.

جدای از تفکرات و ترس‌ها، باور و فرهنگ بدی در جامعه وجود دارد. مادر به دلیل اینکه می‌خواهد صاحب یک فرزند شود، به پزشک مراجعه کرده و درخواست سزارین می‌کند؛ اما متأسفانه سزارین باعث ایجاد مشکلات زیادی در شکم مادر خواهد شد. برخی خانم‌ها از سنین ۴۵ سال به بالا به دلیل یائسگی و تغییراتی که برای رحم ایجاد می‌شود، بالاجبار یک عمل جراحی مجدد دارند و اگر سزارین شده باشند، بدنشان توان یک عمل دیگر را نداشته و مادر با عوارض خطرناکی روبه‌رو خواهد شد.

بحث دیگری که وجود داشته و از موارد افزایش زایمان غیرطبیعی به شمار می‌رود، مبحث پزشکی دفاعی است یعنی متخصص زنان از ترس اینکه فردای روز زایمان متهم نشود زیر بار مسئولیت زایمان طبیعی نمی‌رود. دلیل دیگر خود مراجعه کننده است، یعنی مادر با مشاهده کوچک‌ترین مورد درخواست سزارین کرده و متخصص زنان زایمان نیز به دلیل یک‌سری نگرانی‌ها، ترس‌ها و عدم جواب‌دهی به کمیسیون پزشکی بعد از زایمان، به‌جای آگاهی بخشی به مریض با فرد همراه شده و برای فرار از این موقعیت با اینکه فرد می‌تواند زایمان طبیعی داشته باشد اما زودتر از موعد مریض را سزارین می‌کنند.

با توجه به قوانین و تعرفه‌ها مردم باید بدانند که هزینه زایمان طبیعی در تمام بیمارستان‌ها از زایمان سزارین بیشتر است، اما در جامعه کنونی صدای پزشک شنیده نمی‌شود برای مثال پزشکی عمل زایمان طبیعی انجام داده و چندین سال از عمل جراحی گذشته اما هنوز حق‌الزحمه این پزشک پرداخت نشده است.

دلایل مالی و منافع پزشک چقدر می‌تواند در زایمان سزارین نقش داشته باشد؟

یکی از دلایلی که برخی پزشکان عمل‌های سزارین بیشتری انجام می‌دهند، دلایل مالی و ریسک کمتر در عمل جراحی است. بعضی از پزشکان ریسک عمل زایمان طبیعی را نمی‌پذیرند زیرا هزینه بالاتری به اسم زایمان طبیعی از بیمار گرفته می‌شود اما در این میان حق‌الزحمه پزشک برای این نوع عمل پرداخت نشده و بیمه نیز هزینه‌ای متحمل نمی‌شود.

همچنین در تمام بیمارستان‌ها این طور معرفی شده، که برای زایمان طبیعی متخصص بیشتر هزینه دریافت می‌کند اما در واقعیت متخصص هزینه‌ای دریافت نکرده است. در صورتی که یکی از راه‌های کاهش زایمان غیر طبیعی می‌تواند همین پرداخت به موقع دستمزد متخصص باشد تا پزشک نیز برای انجام زایمان طبیعی انگیزه داشته باشد.

اگر یک سازمان پول کارگرانش را ندهد یا پول پرستاران چند ماه به تعویق افتد همه رسانه‌ها مطالبه گری می‌کنند اما در ذهن عموم مردم اینجا افتاده که پزشکان و متخصصین پول خوبی دریافت کرده و مشکل اقتصادی ندارند، این بی نظمی‌ها به این دلیل است که شغل ما امنیت اقتصادی نداشته و خیلی از عمل‌ها انجام و بعد از اتمام حق ما خورده شده است.

مورد بعدی از عوامل تأثیرگذار در افزایش سزارین می‌توان به ناهنجاری‌های زمان زایمان اشاره کرد. با توجه به آمارهای جهانی از هر ۱۰۰ بارداری حدود ۲۰ درصد زایمان‌ها دچار ناهنجاری خواهند شد، اما در جامعه ما خانم باردار تصور می‌کند از زمانی که تست بارداری‌اش مثبت شده تا ماه آخر باید استراحت مطلق باشد. مادران بدانند همانطور که بارداری یک روند طبیعی خلقت به شمار می‌رود، سقط نیز یک روند طبیعی است و با استراحت مطلق حیات جنین ضمانت نخواهد شد. تنها فایده استراحت مطلق ابتلاء به عوارض بعد از زایمان اعم از اضافه وزن و دیابت بارداری است.

گاهی یک‌سری تشخیص‌ها باعث افزایش سزارین خواهد می‌شود، یعنی پزشک می‌گوید بچه با پا به دنیا می‌آید و خطر دارد، بنابراین مادر باید سزارین شود، این در حالی است که در کشورهای دیگر زمانی که ممکن است جنین با پا به دنیا بی آید در دل مادر جنین را می‌چرخانند تا بتوانند زایمان طبیعی را بدون مشکلی انجام دهند. در بحث زایمان غیر طبیعی تمام این ادله باعث افزایش آمار سزارین در کشور خواهند شد.

سزارین چه عوارضی برای مادر ایجاد می‌کند؟

عوارض سزارین فراوان بوده و در یک فرد با اختلاف چندین سال ممکن است بروز پیدا کند. اما از سری عوارض رایج آن می‌توان به چاقی، حساسیت به بیهوشی و داروها، از دست دادن خون زیاد، تعداد پایین گلبول‌های قرمز خون مادر، خطر ابتلاء به دیابت، عفونت بعد از عمل یا تب، آسیب به اندام‌های داخلی، هیسترکتومی اورژانسی (برداشتن رحم بعد از زایمان سزارین)، زخم و بروز اختلال در زایمان‌های بعدی، آسیب به کودک و در مواردی حتی منجر به مرگ مادر نیز خواهد شد. این‌ها فقط بخشی از عوارض سزارین است که در افرادی یا اختلاف ممکن است ظهور پیدا کند.

آیا قانون‌گذاران خودشان پایبند به اجرای این طرح هستند؟

متأسفانه بعضی از دوستان در دانشگاه یا وزارت بهداشت شروطی را برای کاهش آمار سزارین بیان می‌کنند که به آن حتی پایبند نبوده است، یعنی خود فرد زایمان طبیعی نداشته و سزارین انجام داده است.

از جهتی یکسری تعارض منافع بین پرستارها و ماماها وجود داشته و اشکالاتی نیز در ساختار نظام پزشکی و سلامت ما وجود دارد. بعضی از دوستان حوصله چندین ساعت در اتاق فرار بودن را ندارند و ترجیح می‌دهند بیمار سزارین کند تا وقت آنان تلف نشود. در تعارض منافع، متخصص زنان، ماما و پرستاران هر کدام به نحوی مقصر هستند.

از نظر من قبل از تصویب یک قانون و اجباری کردن آن باید ابتدا به مادران آموزش داد که بارداری و زایمان بخشی از خلقت انسان بوده و جای ترسی ندارد. گاهی بعضی مادران برای زایمان دخترشان می‌گویند طوری عمل شود که درد نداشته باشد اما این امکان ندارد، حتی در عمل سزارین نیز درد وجود دارد منتها امروزه با یک سری تکنیک‌ها اعم از گازهای تنفسی، بیهوشی، اپیدورال و زایمان در آب می‌توان درد زایمان را کاهش داده و زایمان را برای مادر به یک خاطره خوشایند تبدیل کرد.